Stan wyjątkowy jest mechanizmem prawnym, który daje rządowi możliwość uchylenia normalnych zasad i przepisów, aby podjąć natychmiastowe działania w celu ochrony bezpieczeństwa publicznego. Uprawnienia te są wykorzystywane do powstrzymania niepokojów społecznych, tłumienia wewnętrznej opozycji, radzenia sobie z klęskami żywiołowymi i ochrony praw człowieka. Rząd może również ogłosić stan wyjątkowy, gdy jest zagrożony konfliktem zbrojnym.
Podczas stanu wyjątkowego wojsko może zyskać większą władzę, zwłaszcza w czasie konfliktu zbrojnego. W niektórych sytuacjach prawo międzynarodowe może zawiesić prawa dla jednostek, firm i innych organizacji. Oznacza to, że stan wyjątkowy może mieć nieproporcjonalny wpływ na prawa człowieka i prawo do protestu.
Może to być środek krótkoterminowy, który ma na celu uspokojenie sytuacji lub może być przedłużony. W każdym przypadku zapewnia, że podstawowe usługi są dostępne przez cały czas. Na przykład rząd Japonii rozszerzył obecną deklarację stanu wyjątkowego w 10 prefekturach. Ponadto stan wyjątkowy można ogłosić w innych przypadkach, takich jak pandemia medyczna lub biologiczna, klęska żywiołowa lub podczas konfliktu zbrojnego.
Niektóre kraje posiadają konstytucyjny mechanizm, który pozwala prezydentowi na ogłoszenie stanu wyjątkowego. W Etiopii rząd ogłosił sześciomiesięczny stan wyjątkowy w związku z postępami rebeliantów w wojnie w Tigray. Rząd nie wykorzystał jednak stanu wyjątkowego do stłumienia antyrządowych protestów.
W Australii gubernator generalny ma uprawnienia do ogłoszenia stanu wyjątkowego. Oprócz tego Premier Wiktorii ma prawo do wprowadzenia regulacji mających na celu ochronę bezpieczeństwa publicznego. W związku z tym stan wyjątkowy może zostać ogłoszony, gdy Premier uzna, że jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa ludności.
W Myanmar wojsko przejęło kontrolę nad krajem. Niedawno zatrzymało również doradcę stanu Aung San Suu Kyi. W związku z tym istnieje powszechna obawa, że wojsko wygra wybory w listopadzie 2020 roku. W związku z tym, że do wyborów pozostał mniej niż rok, armia zintensyfikowała działania na rzecz bezpieczeństwa. Nadal jednak nie wiadomo, jak długo kraj pozostanie pod rządami nadzwyczajnymi.
Według Narodowego Stowarzyszenia Nigeryjskich Biur Podróży (NANTA), stan wyjątkowy mógłby pomóc w powstrzymaniu zgnilizny w branży lotniczej. Rząd nie wykazał jednak entuzjazmu. Tymczasem z rozdartej wojną Ukrainy napływają nowe fale uchodźców, którzy potencjalnie szukają schronienia w Republice Mołdawii.
Stan wyjątkowy jest jednym z najważniejszych warunków przezwyciężenia kryzysu społeczno-gospodarczego. Może być jednak nadużywany. Dlatego kluczowe jest zapewnienie przez rząd gruntownej pomocy. Aby pomóc w osiągnięciu tego celu, rząd powinien zwiększyć subsydia dla przedsiębiorstw, które ograniczają godziny pracy lub działają w warunkach zmniejszonego budżetu.
Jeśli stan wyjątkowy ma zostać zniesiony, należy to zrobić w odpowiednim czasie. Idealnie byłoby, gdyby został zniesiony w pierwszym kwartale 2022 roku.
